Samantekt
Hér má finna samantekt á tengingum hundaeiganda og almennings við hagaðila.
Lög og reglugerðir
Alþingi
Atvinnuvegaráðuneyti
> Dýravelferð. L.55/2013, R.80/2016
– Reglugerð um bann við aðgerðum á hundum og köttum sem framkvæmdar eru án læknisfræðilegra ástæðna. R.526/2001
> Innflutningur gæludýra. L.54/1990, R.200/2020
Umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneyti
> Hollustuhættir og mengunarvarnir:
– Lög um hollustuhætti og mengunarvarnir L.7/1998,
– Reglugerð um hollustuhætti R.903/2024
> Hundasamþykktir.
> Friðlýsingar. L.60/2013
Félags- og húsnæðismálaráðuneyti
> Hundahald í fjölbýli. L.26/1994
Forsætisráðuneyti
> Stjórnsýslulög. L.37/1993
Hagsmunagæsla gæludýraeigenda
Dýra sjálfboðaliðar
Sjálfboðaliði sem hefur áhuga á velferð gæludýra.
Gefur kost á að dýraeigendur hafi samband við sig að fyrra bragði.
Er með örmerkjalesara ef einstaklingar finna dýr sem gætu verið týnd.
Getur svarað spurningum gæludýraeigenda og bent þeim á hvert þeir geti leitað varðandi hin ýmsu málefni sem tengjast dýrum. Þarf ekki að vita svör við öllu en ætti að geta leiðbeint fólki í rétta átt.
Fræðsla og þjálfun fyrir dýraeigendur
Hundaþjálfarar og hundaskólar
> Hvolpanámskeið og hlýðninámskeið.
> Hundafimi.
> Veiðiþjálfun.
> Starfandi hundar. (M.a. leiðsöguhundar, björgunarsveitarhundar, smalahundar og fíkniefnahundar.)
Hundaþjálfarar og atferlisfræðingar
> Hegðunarvandamál, oft hægt að fyrirbyggja með góðri fræðslu.
Dýralæknar
> Algengir sjúkdómar (Parvó).
> Arfgengir sjúkdómar (PRA, hjartamurr).
> Skyndihjálp.
Hundasamþykktir
62 Sveitarfélög
> Setja reglur fyrir hundaeigendur, geta verið mjög misjafnar milli sveitarfélaga.
> 56 sveitarfélög hafa sett sér 48 mismunandi hundasamþykktir.
> Þó er hvergi nein sveitarfélagasérstaða tengd hundum og hollustuháttum.
> Elstu hundasamþykktir í gildi voru settar árið 1987.
9 Heilbrigðiseftirlit
> Framfylgir þeim reglum sem eru settar fram í hundasamþykktum.
Umhverfisstofnun
> Á að vera ráðgefandi þegar ný atriði rata inn í samþykktir.
Dýraþjónusta Reykjavíkur (DÝR)
> Sér um samskipti við dýraeigendur í Reykjavík í umboði sveitarfélagsins og heilbrigðiseftirlitsins
Stjórnsýslulög
Helstu reglur sem sveitarfélögum og Heilbrigðiseftirliti ber að fylgja eru eftirfarandi:
> Rannsóknarreglan.
> Jafnræðisreglan.
> Meðalhófsreglan.
> Frestun máls.
Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála
> Öllum ákvörðunum sveitarfélaga og Heilbrigðiseftirlits varðandi framkvæmd hundasamþykkta er hægt að áfrýja til Úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála.
Ormahreinsun
Ástæða ormahreinsunar er sullaveiki sem getur dregið fólk til dauða
> Árið 1960 varð síðasta dauðsfallið á Íslandi vegna sullaveiki
Sullur smitast frá búfé í hunda og þaðan aftur í búfé og í fólk
> Síðasta sullaveika kindin fannst 1979 í Stöðvarfirði
Umráðamenn hunda
> Skulu fyrirbyggja sýkingar hjá mönnum af völdum bandorma og spóluorma í hundum og spóluorma í köttum.
Dýralæknar
> Framkvæma ormahreinsanir með lyfjagjöf þegar þörf krefur.
Óþrifnaður
Áhaldahús sveitarfélaga
> Tilkynningar um óþrifnað á almannafæri.
Lausaganga hunda í þéttbýli eykur óþrifnað. Hundar hlaupa úr augsýn eigenda til að gera þarfir sínar. Nær ómögulegt fyrir þá eigendur að þrífa upp.
Ábyrgir hundaeigendur skammaðir fyrir skussana.
Einn hundur sem fær alltaf að vera laus skilur eftir sig a.m.k. 365 skítahrúgur á ári.
Hávaði
Heilbrigðiseftirlit
> Tekur við kvörtunum um hávaða af hundum og kannar málið sé ekki um dýraníð að ræða.
Lögregla
> Samkvæmt lögreglusamþykkt í Reykjavík er „Bannað er að hafast nokkuð að sem veldur ónæði eða raskar næturró manna.”
Fjölbýli
Félags- og húsnæðisráðuneyti
> Fólk sem býr í fjöleignarhúsum og deilir stigagangi með öðrum þarf ekki lengur samþykki annarra eigenda fyrir því að eiga hund eða kött.
> Húsfélög munu þó geta sett reglur um hunda- og kattahaldið, svo lengi sem þær eru málefnalegar, eðlilegar og byggðar á jafnræði. Eigendur geta þá sammælst um nánara fyrirkomulag dýrahaldsins, svo sem um umgengni og afnot á einstökum hlutum sameignar. Slíkar reglur geta þó eðli málsins samkvæmt ekki gengið svo langt að þær girði fyrir hunda- eða kattahald í húsinu enda væri það andstætt markmiði laganna.
> Húsfélög geta áfram lagt bann við hundum og köttum ef dýrin valda verulegum ama, ónæði eða truflunum og eigendur bregðast ekki við áminningum húsfélagsins og ráða bót þar á. Þannig gæti húsfélag til dæmis bannað einstök tilvik dýrahalds ef ofnæmi væri á svo háu stigi að sambýli við dýrið yrði óbærilegt og ekki væri hægt að finna lausnir til að ráða bót þar á.
> Samþykki 2/3 hluta eigenda þarf þó fyrir slíku banni og það sama gildir þegar eigandi dýrs brýtur verulega eða ítrekað gegn skyldum sínum samkvæmt lögunum eða reglum húsfélagsins, þrátt fyrir áminningar húsfélags. Húsfélagið getur þá bannað viðkomandi dýrahald með samþykki 2/3 hluta eigenda og gert eiganda dýrsins að fjarlægja það úr húsinu. Dæmi um slíkt brot er lausaganga hunda í sameign eða á sameiginlegri lóð, sem telst alvarlegt brot í þessum skilningi samkvæmt lögunum.
[Heimild: https://www.stjornarradid.is/efst-a-baugi/frettir/stok-frett/2025/11/12/Hunda-og-kattahald-leyft-i-fjolbyli/]
Þinglýsing hundaleyfis í fjölbýli
Ekki er þörf á að þinglýsa hundaleyfi í fjölbýli
> Með lagabreytingu sem var samþykkt á Alþingi 12. nóvember 2025 er ekki lengur þörf á að þinglýsa leyfi fyrir hundum í fjölbýli.
Leiðsögu- og hjálparhundar
> Stjórn húsfélagsins skal láta þinglýsa yfirlýsingu um að leiðsögu- eða hjálparhundur sé í húsinu. Einnig skal stjórnin láta þess getið í yfirlýsingu húsfélags í tengslum við sölu íbúða.
Ofnæmi
Þrátt fyrir að ekki þurfi lengur samþykki annarra fyrir hundahald í fjölbýli þarf engu að síður að taka sérstakt tillit til ofnæmissjúklinga.
> Húsfélög geta bannað hunda og/eða ketti ef ofnæmi er á það háu stigi að sambýli við dýrið yrði óbærilegt og ekki væri hægt að finna lausnir til að ráða bót þar á. Engu að síður þarf samþykki 2/3 eigenda til að koma á slíku banni.
Kærunefnd húsamála
Komi upp ágreiningur um hundahald í fjölbýli er hægt að vísa málinu til kærunefndar húsamála sem tekur málið til úrskurðar.
Friðlýsingar
Umhverfisstofnun
> Í friðlýsingar eru komin ákvæði um ýmist algjört bann við hundum eða að taumskylda sé innan friðlýstra svæða
> Reglur eru misjafnar milli friðlýstra svæða og því þurfa hundaeigendur að kanna hvaða reglur eru í gildi á hverjum stað áður en haldið er inn á friðlýst svæði.
> Þar sem hundar eru bannaðir innan friðlýstra svæða er það til að trufla ekki upplifun ferðamanna á svæðinu.
> Engin lagaheimild er í lögum um friðlýsingar til að takmarka eða banna hunda innan friðlýstra svæða
Heilbrigði hunda
Dýralæknar sjá um allt sem viðkemur heilbrigði hunda og oft á tíðum er um fyrirbyggjandi aðgerðir að ræða.
> Bólusetningar.
> Heilsufarsskoðanir.
> Tannhreinsun.
> Eftirlit með meðgöngu hjá tíkum.
Hundasnyrtar og hundasnyrtistofur
> Feldhirða er mjög misjöfn og mismikil eftir feldgerð hundategundarinnar
> Klóaklipping
Örmerki
Örmerki er lítið hylki sem er sett undir húðina á dýrum. Örmerkið inniheldur örflögu sem geymir 15 stafa númer sem er sent með útvarpsbylgjum yfir í örmerkjaskanna þegar honum er rennt yfir örmerkið.
Dýralæknar
> Örmerkja gæludýr.
Dýraauðkenni
> Starfrækir gagnagrunn sem inniheldur örmerki fyrir öll gæludýr á Íslandi.
Ræktun og sýningar
Ræktun hunda fylgir þeim reglum sem settar eru í lögum og reglugerð um dýravelferð.
Ræktun á hreinræktuðum hundum fylgir þeim reglum sem eru settar af Hundaræktarfélagi Íslands og FCI sem er alþjóðleg samtök hundaræktunarfélaga.
Hreinræktaðir hundar eru skráðir í ættbók sem staðfestir uppruna þeirra. Fyrir sumar hundategundir eru settar heilsufarskröfur sem þarf að uppfylla áður en ættbók er gefin út (m.a. mjaðmalos, hjartamurr, arfgengir augnsjúkdómar).
Hundasýningar eru vettvangur til að meta hunda samkvæmt ræktunarmarkmiði hverrar tegundar. Hundadómarar eru sérfræðingar í líkamsbyggingu og útliti hunda. Oftast sérhæfa dómarar sig í ákveðinni tegund eða tegundahópi.
Innflutningur
Matvælastofnun
> Setur reglur um innflutning og fylgir því eftir að reglunum sé fylgt til hins ítrasta.
Erlendir dýralæknar
> Sjá um að dýr séu bólusett og meðhöndluð skv. fyrirmælum Matvælastofnunar áður en til innflutnings kemur.
Flugfélög
> Sjá um að flytja hunda til landsins. Óheimilt er að flytja dýr með skipi til landsins.
Einangrunarstöðvar
> Hundar og kettir þurfa að vera 14 daga í sóttkví við komuna til landsins.
> Einangrunarstöðin Mósel
> Einangrunarstöðin í Reykjanesbæ
Tryggingar
Sjúkdómatrygging
> Hægt er að kaupa nýja tryggingu fyrir hund á aldursbilinu átta vikna til fimm ára.
> Tryggingin fellur úr gildi þegar hundurinn hefur náð 10 ára aldri.
Líftrygging
> Fylgir yfirleitt sjúkdómatryggingu og hefur sömu skilmála.
Afnotamissistrygging
> Hugsuð fyrir ræktendur sem eru að flytja inn hunda með tilheyrandi kostnaði.
Umönnunartrygging
> Bætir kostnað vegna vistunar og gæslu gæludýrs ef eigandi slasast eða meiðist.
Ábyrgðartrygging
> Er yfirleitt innifalin í hundaeftirlitsgjöldum sveitarfélaga.
> Bætir tjón sem hundur veldur á eigum annarra en eiganda.
> Ef hundur verður fyrir bíl og bíllinn skemmist þarf eigandi hundsins að bæta tjónið á bílnum.
Veikir hundar og slasaðir
Dýralæknar eru einu aðilarnir sem hafa réttindi til að sinna veikum dýrum og geta skrifað upp á lyf fyrir þau vegna veikinda, sjúkdóma eða slysa. Alltaf skal hafa samband við dýralækni í eftirtöldum tilfellum.
> Bráðaveikindi
> Slys
> Sjúkdómar
> Veikindi
Dýralæknar
> Slasaða hunda á alltaf að fara með beint til næsta dýralæknis.
> Eftir hefðbundinn opnunartíma skal hringja í neyðarvakt dýralækna.
Lögregla
> Ef einstaklingur finnur slasað dýr en getur ekki komið því til dýralæknis skal hafa strax samband við lögreglu sem kemur dýrinu til dýralæknis.
Neyðarvakt dýralækna
Neyðarvakt miðast við virka daga frá kl. 17:00 til kl. 8:00 næsta dag og helgar frá kl. 17:00 á föstudegi til kl. 8:00 á mánudegi.
Matvælastofnun sér um skipulag neyðarvakta.
Dýralæknar og dýralæknastofur skipta með sér neyðarvöktum.
> Á höfuðborgarsvæðinu skipta dýralæknastofur með sér vöktum utan hefðbundins opnunartíma og um helgar.
s: 530 4888
> Á landsbyggðinni eru sjálfstætt starfandi dýralæknar sem skipta með sér neyðarvöktum.
> Upplýsingar um svæðaskiptingu og neyðarnúmer eru á heimasíðu Matvælastofnunar.
Velferð hunda og dýraníð/vanræksla
Matvælastofnun
> Reglur um velferð gæludýra.
> Tekur við tilkynningum um dýraníð.
> Rannsakar tilkynningar um dýraníð.
Dýraníð/vanræksla
> Tilkynna skal Matvælastofnun um dýraníð og vanrækslu.
> Matvælastofnun sendir kærur til lögreglu þegar dýraníð er talið hafa átt sér stað.
> Einstaklingar geta ekki kært dýraníð til lögreglu.
Pössun fyrir gæludýr og heimilisleit
Hundahótel
> Hentar vel fyrir stuttan tíma
Jafningjapössun
> Fólk með dýr sem skiptist á að passa fyrir hvert annað.
> Oft sem fólk með sömu hundategund skiptist á að passa.
Dýrahjálp
> Aðstoðar við að koma dýrum fyrir á nýjum heimilum sem þess þurfa.
Týndir hundar og lausir (fundnir) hundar
Samfélagsmiðlar
> Hundasamfélagið.
> Týnd/fundin dýr.
> App fyrir týnd dýr (Dýrfinna).
Heilbrigðiseftirlit
> Sækir lausa hunda og kemur til eigenda eða á hundahótel, eigandi þarf að greiða handsömunargjald og allan áfallinn kostnað.
Dýra sjálfboðaliðar
> Sjálfboðaliðar sem aðstoða við að koma lausum hundum til eigenda.
> Eru með örmerkjalesara og nota þjónustu Dýraauðkennis til að finna eigendur.
Dýrfinna og hundasveitin
Ef dýr týnist er hægt að nota app frá Dýrfinnu* til að koma upplýsingum á framfæri til allra sem nota appið. Þá getur fólk í nágrenni við staðinn þar sem dýrið týndist skimað eftir því og látið vita ef það hefur upplýsingar sem geta gagnast við leitina.
Hundasveitin er hópur sjálfboðaliða sem skipuleggur leit að hundum og öðrum dýrum sem týnast. Hundar geta verið týndir lengi áður en þeir finnast aftur og leitarsvæði getur verið mjög stórt. Hundasveitin heldur utan um leitarsvæðið og leiðbeinir öðrum sjálfboðaliðum hvar best er að leita hverju sinni.
*Væntanlegt 2022
Starfandi hundar
Björgunar- og leitarhundar
> Björgunar- og leitarhundar eru sérþjálfaðir til leitar og björgunar og eru m.a. notaðir í víðavangsleit, snjóflóðaleit, rústaleit og sporaleit.
> Björgunarhundasveit Íslands
> Leitarhundar Slysavarnarfélagsins Landsbjargar
Smalahundar
> Smalahundar eru bændum ómissandi við að sækja fé og halda því saman. Hafa þeir verið ræktaðir öldum saman í þeim tilgangi.
> Smalahundafélag Íslands
Leiðsögu- og hjálparhundar
> Leiðsöguhundar eru öflugt hjálpartæki fyrir blint og alvarlega sjónskert fólk.
> Hjálparhundar aðstoða eigendur sína við ákveðin verkefni, bæði athafnir og eins að gefa eigendum merki t.d. ef flog eða sykurfall er yfirvofandi.
> Blindrafélagið
> Hjálparhundar Íslands
Almenningssamgöngur
Heimilt er að fara með hunda í strætó innan höfuðborgarsvæðisins utan annatíma.
Hundareigendur eiga að fara með hundana inn um aftari dyr og hundar mega ekki vera uppi í sætunum.
Hundsbit
Misjafnt eftir sveitarfélögum hvort hundsbit séu brot á reglum eða ekki.
Skortir samræmi í vinnubrögðum á milli sveitarfélaga/heilbrigðiseftirlita
Lögregla
> Ef lögregla er kölluð til er tekin skýrsla og send á heilbrigðiseftirlit.
Heilbrigðiseftirlit
> Fer fram á mat á skapgerð hunda sem bíta hjá óháðum aðila.
> Getur farið fram á að hundi sé lógað.
Tryggingafélög
> Ef hundur er ábyrgðartryggður á tryggingin að bæta allt tjón sem hundur veldur.
> Ábyrgðartrygging er oftast innifalin í eftirlitsgjaldi.
Dauðir hundar/dýr
Dýralæknar
> Ef hundur deyr af náttúrulegum orsökum er best að hafa samband við dýralækni næsta virka dag. Dýralæknir getur þá gefið út dánarvottorð sem sum sveitarfélög gera kröfu um fyrir niðurfellingu hundaleyfisgjalda.
Áhaldahús/hverfismiðstöð sveitarfélaga
> Hundar og önnur dýr sem finnast dauð á víðavangi er best að tilkynna til áhaldahúss/hverfismiðstöðvar í því sveitarfélagi eða hverfi þar sem dýrið er staðsett. Starfsfólk áhaldahúss fer með dauð gæludýr til næsta dýralæknis til að hægt sé að hafa upp á eiganda.
> Ef grunur er um að dýr hafi dáið af völdum dýraníðs eða vanrækslu á að hafa samband við MAST.
> Utan opnunartíma áhaldahúsa er það á ábyrgð lögreglu að sjá um að fjarlægja dauð dýr.
Ákall um heildarlöggjöf um hundahald
Allt of margir opinberir aðilar koma að lögum og reglugerðum um hundahald.
Of mörg grá svæði þar sem opinberir aðilar vísa ábyrgð hver á annan.
Sveitarfélög fá of mikið sjálfsákvörðunarvald yfir hundaeigendum og kjörnir fulltrúar geta tekið geðþóttaákvarðanir um hunda og hundaeigendur án nokkurs samráðs né kynningar.
Of margt er óljóst varðandi réttindi hundaeigenda.
Í dag eru reglur um hundahald fyrst og fremst settar fyrir hundaeigendur sem fara ekki eftir reglum um hundahald.
97-99% hundaeigenda eru ábyrgir hundaeigendur.
Veftré
